Fikri & Sinai Mülkiyet Hukuku

Fikri ve sınai mülkiyet, bir kişiye veya kuruluşa ait olan bir fikir ürünüdür. Söz konusu kişi ya da kuruluş sonradan bunu serbestçe paylaşmayı veya kullanımını belirli biçimlerde kontrol etmeyi tercih edebilir.

Fikri mülkiyet; edebiyat, sanat, müzik, mimari vb. gibi telif eserleri de denen alanı kapsar. Fikri mülkiyetin konusu bir fikri üründür.

Sınai  mülkiyet ise; sanayide ve tarımdaki buluşların (Patent), yeniliklerin (Faydalı Model), yeni tasarımların  ve çalışmaların (Endüstriyel Tasarım) yaratıcısı adına; ticaret alanında üretilen ve satılan malların üzerlerindeki üreticisinin veya satıcısının ayırt edilmesini sağlayacak işaretlerin (Marka, Coğrafi İşaret) sahipleri adına kayıt edilmesini ve böylece  sahiplerine ürünü üretme ve satma hakkına belirli bir süre sahip olmalarını sağlayan gayri maddi bir haktır.

Fikri ve sınai mülkiyet haklarını ihlal eden eşyalar nelerdir?

Fikri ve sınai mülkiyet haklarını ihlal eden eşyalar; sahte eşya, sahte eşyanın tamamlayıcıları, telif hakkına tabi taklit eşya veya sahte veya telif hakkına tabi taklit eşyanın kalıp ve matrisleri olabilir.

Sahte eşya;
güvence altına alınan bir fikir veya sınai mülkiyet hakkını ihlal eder mahiyette ambalajı da dahil olmak üzere, yetkisiz olarak hak sahibinin geçerli tescilli markası ile aynı ticari marka veya esas yönleri itibariyle bu ticari markadan ayırt edilemeyen bir ticari markayı taşıyan eşya,

Sahte eşyanın tamamlayıcıları;
sahte eşyayla birlikte veya ayrı olarak piyasaya sunulan logo, stiker, broşür, kullanım kılavuzu, garanti belgesi gibi markayı simgeleyen eşya ile bu eşyaların markalarını taşıyan ambalajlar.

Telif hakkına tabi taklit eşya; 
bir telif hakkı, komşu hakkı veya tasarım hakkına konu eşyanın hak sahibinin fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması mevzuatına göre güvence altına alınan hakkını, ulusal kanunlar altında tescil edilmiş olsun olmasın, ihlal eder mahiyette, hak sahibinden veya bu hak sahibi tarafından üretim yapılan ülkede yetkilendirilen kişiden izinsiz olarak kopyalanan ve bu kopyalar kullanılarak üretilen eşyayı ve patent veya faydalı model hakkını ihlal eder mahiyetteki eşya; 

Sahte veya telif hakkına tabi taklit eşyanın kalıp ve matrisleri ise;
fikri ve sınai mülkiyet haklarını ihlal eden bir eşyayı(sahte bir ticari markayı veya bu markayı taşıyan eşyayı, patent hakkını ihlal eden eşyayı) üretmek amacıyla özellikle tasarlanan veya uyarlanan ve kullanılması halinde hak sahibinin fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması mevzuatına göre güvence altına alınan hakkını ihlal edecek kalıp ve matrisleridir.

Fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin sınır önlemleri nelerdir?
Fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin sınır önlemleri 4458 sayılı  Gümrük Kanunu’nun 57 nci, Gümrük Yönetmeliği’nin 100 ila 111 inci maddeleri ile düzenlenmiştir. 

Bu maddeler çerçevesinde, fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması mevzuatına göre, marka, coğrafi işaret, endüstriyel tasarım hakları ile Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamına giren haklarla ilgili olarak, hak sahibinin yetkilerine tecavüz eder mahiyetteki eşyanın alıkonulması veya gümrük işlemlerinin durdurulması hak sahibinin veya temsilcisinin talebi üzerine gümrük idareleri tarafından gerçekleştirilmektedir. 

Gümrük idaresine henüz talepte bulunulmadığı durumda ve söz konusu eşyanın bu hakları ihlal ettiğine dair sahte markalı ya da telif hakkına tabi taklit mal tarifine uyduğuna ilişkin açık deliller bulunması halinde hak sahibinin veya temsilcisinin  geçerli bir başvuruda bulunabilmesini teminen gümrük idarelerince eşya 3 işgünü süresince re’sen  alıkonulmakta veya eşyanın gümrük işlemleri durdurulabilmektedir.

Fikri Mülkiyet Haklarının Korunmasına ilişkin başvurular nasıl yapılmaktadır?
Fikri ve sınai hakları ihlal eder nitelikteki eşyanın alıkonulması veya gümrük işlemlerinin durdurulması talebi Gümrük Yönetmeliği EK-13’de yer alan “Fikri ve Sınai Hakların İhlali İle İlgili Olarak Gümrük İdaresinin Harekete Geçmesine İlişkin Başvuru Formu” ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğüne yapılmaktadır. Başvurular elektronik veri değişimi sistemi aracılığı ile de yapılabilir. Ayrıca hak sahibinin yurtdışında yerleşik olması halinde  başvurular,  Türkiye'de yerleşik  firma temsilcisi aracılığıyla yapılabilir.